MCAS & Symptomen

Mestcelactivatiesyndroom – wat is het?

Mestcelactivatiesyndroom, ook wel MCAS genoemd, is een immunologische ziekte waarbij er een verstoorde functie van de mestcellen is en deze overgevoelig en overactief reageren. Ze zijn hyper-reagerend op niet bedreigende prikkels als voedsel, geuren, fysieke of emotionele prikkels.
Mestcellen zijn immuun cellen behorende tot de witte bloedcellen (leucocyten) die functioneren om het lichaam te helpen zich te ontdoen van wat zij als schadelijk stoffen beschouwen.  Mestcellen spelen een cruciale rol in het menselijke immuunsysteem. Ze komen voor in bijna alle orgaansystemen en weefsels.
De symptomen van MCAS zijn meestal van inflammatoire oorsprong en worden veroorzaakt door de mestcelmediatoren (chemische stoffen) die de mestcellen afgeven als een overreactie op een trigger of triggers.

Schatting MCAS
In de huidige stressvolle maatschappij zijn er steeds meer mensen met overgevoeligheden, intoleranties, chronische zieken en symptomen van overactieve immuunsysteemreacties.  Zijn de triggers bij MCAS de vele voedselbewerkingen, additieven, milieuverontreiniging, bestrijdingsmiddelen en de hoge mate aan stress? Dr. Afrin (een wereldleider en autoriteit op MCAS gebied) gelooft dat 14 tot 17% van de Amerikaanse bevolking MCAS heeft in lichte of ernstige vorm. In Duitsland heeft volgens de belangenvereniging MCAS-hope 17 % van de bevolking MCAS.  Een studie uit 2013 suggereerde dat ongeveer 17% van de algemene bevolking van Duitsland symptomen had die passen bij het beeld van MCAS. Andere onderzoeken schatten dat MCAS bij 1 tot 17% van de bevolking voorkomt van milde symptomen tot ernstige symptomen. Steeds meer komen er wetenschappelijke studies waarin de verbanden van symptomen met de mestcellen worden gezien. In Nederland is geen onderzoek gedaan naar het aantal mensen met (mogelijk) MCAS en wordt MCAS niet of nauwelijks erkend en herkend. Harde cijfers over het aantal mensen met MCAS ontbreekt, het blijft tot op heden bij schattingen. Dr. Afrin heeft samen met dr. Tania Dempsey , AIM Center for personalised Medicine in Purchase, duizenden patiënten met MCAS behandeld dat is in ieder geval een feit.  

Wat zijn mestcellen
Mestcellen zijn typen witte bloedcellen (leukocyten) die een onderdeel van ons immuunsysteem zijn. Ze zijn de poortwachters van het immuunsysteem. Ze bevinden zich overal in het lichaam waar er contact tussen weefsels en de externe omgeving (de buitenwereld) is zoals de huid, longen, darmen, luchtwegen. Maar ook het maagdarmkanaal, de slijmvliezen, de oren, de neus, de ogen (niet het netvlies), de bloedvaten, de geslachtsdelen. Mestcellen staan op wacht en hebben een belangrijke functie in het immuunsysteem bij het opsporen, herkennen en bestrijden van ziekteverwekkers. Mestcelmediatoren omvatten onder meer histamine, proteasen, tryptase, leukotriënen, prostaglandinen, chemokinen en inflammatoire cytokines.  Mestcellen hebben een heleboel verschillende receptoren op hun celmembranen die kunnen worden geactiveerd door een reeks verschillende dingen (virussen, bacteriën, allergenen).

Bij personen met MCAS kunnen mestcellen echter overgevoelig zijn en grote hoeveelheden chemische stoffen (mediatoren) afgeven als reactie op bepaalde triggers. Per persoon kunnen deze verschillen, ze zorgen ervoor dat mestcellen degranuleren en mediatoren vrijgeven bij degene die daarvoor vatbaar zijn. Over-geactiveerde mestcellen reageren op te veel prikkels, de mestcellen herkennen dit ten onrechte als een bedreiging en reageren vervolgens, zoals ze zouden moeten doen op een ziekteverwekker, door een ontsteking te veroorzaken. Daarom zijn de symptomen van MCAS vaak van allergische- of inflammatoire aard.

Taak mestcellen
Taak van de mestcellen is gevaar signaleren, andere cellen, weefsels en organen waarschuwen en te sturen en te reageren op vijandige indringers. Degranulatie is het afgeven, van in bepaalde granulen verpakte stoffen, door een cel naar de omgeving van de cel. Er zijn meer dan 1000 boodschappersstoffen die  allemaal een eigen specifieke functie hebben. De reacties van het lichaam kunnen direct optreden of zelfs na enkele dagen. Daardoor is het achterhalen van de triggers zo complex.

Oorzaken van MCAS
Er is nog veel onbekend over de oorzaken van MCAS.
Wel zijn er mogelijke oorzaken gemeld:

• Bacteriële of virale infecties
• Genetische factoren ( er zijn momenteel wetenschappelijke onderzoeken om te kijken naar mutaties in verschillende genen die verband houden met MCAS) 
• Familiaire aspecten (bij een groot percentage van de MCAS patiënten heeft ten minste één eerste graads familielid MCAS.) Er is nog veel onderzoek gaande om familiaire aspecten te bewijzen. 
• Stress en/of vroegere psychotrauma’s
• Herbiciden (chemische bestrijdingsmiddelen)
• Allergenen uit voeding en milieu.

 

                                   

Consensus besluit MCAS
Er zijn verschillende publicaties geweest met diagnostische criteria voor MCAS. Toch zijn de meningen onder wetenschappers over de uiteindelijke definitie van het mestcelactivatiesyndroom verschillend. Er is geen duidelijke ICD-10- code voor de ziekte. Dit is zeker een reden waarom MCAS nog zo onbekend is bij artsen. Tevens door de complexiteit van de ziekte en de verschillende orgaansystemen die klachten kunnen geven.

Een wereldwijde werkgroep van artsen en wetenschappers heeft een uitgebreid rapport geschreven en gepubliceerd (2020) met als titel ‘Diagnosis of mast cell activation syndrome; a global “consensus – 2” waarin de conclusies hoopgevend zijn voor de MCAS-patiënt. De algemeen aanvaarde kenmerken van MCAS zijn daarin gedefinieerd en meer onderzoeken worden aanbevolen.

Kort samengevat zijn de algemeen aanvaarde kenmerken van MCAS

• Een MCAS-patiënt moet symptomen hebben die overeenkomen met een chronische MCA, die afwijkend is (d.w.z. abnormaal, en /of reactief op een identificeerbare trigger) en bij veel patiënten gepaard gaand met periodieke opvlammingen van symptomen.
• Een MCAS-patiënt moet tekenen  en symptomen hebben van afwijkende MCA in meerdere (d.w.z. tenminste twee) orgaansystemen.
• Een MCAS-patiënt mag geen andere ziekte hebben die beter internationaal genormeerd is dan MCA voor het volledige bereik en duur van de waargenomen symptomen en tekenen.

Wetenschappelijke consensus besluit ‘Diagnosis of mast cell activation syndrome; a global “consensus – 2” (d.d. 15 februari 2020)
www.degruyter.com/document/doi/10.1515/dx-2020-0005/html

Waar bevinden zich mestcellen
De productie van mestcellen gebeurt in het beenmerg. Ze fungeren als een verdedigingssysteem tegen binnenkomende ziekteverwekkers. Mestcellen leven doorgaans langer dan normale cellen en ontwikkelen zich verder afhankelijk van waar zij in het lichaam terecht komen.
Mestcellen bevinden zich meestal niet in de bloedbaan maar in weefsels zoals bindweefsel. Ze verschijnen in gebieden naast epitheelcellen (huidcellen, de bekleding van darmen en oppervlaktecellen in de longen) in de buurt van endotheelcellen, die bloedvaten vormen, in de buurt van perifere zenuwen.
Ze zijn in tegenstelling tot andere cellen van het immuunsysteem veel minder mobiel en blijven in de weefsels waarin ze terecht zijn gekomen. De tryptase-positieve mestcellen zijn te vinden in de slijmvliezen van het maagdarmstelsel, de luchtwegen en sinussen. De tryptase-chymase positieve mestcellen zitten in het bindweefsel van de huid, gewrichten, spieren en het bindweefsel onder de slijmvliezen van het maagdarmstelsel.

 

Mestcelreactie
Wanneer een mestcel wordt geactiveerd vindt een onmiddellijke reactie en een vertraagde reactie plaats. De onmiddellijke reactie is binnen enkele minuten waardoor de mestcel degranuleert en zijn chemicaliën gevulde korrels in de omgeving vrijgeeft.
Een korrel in de mestcellen is histamine dat schadelijk is voor onder meer parasieten. Wanneer histamine zich bindt aan histamine receptoren op een cel veroorzaakt dit ontstekingsreacties of zwelling of samentrekking spiercellen of hoesten en niezen. Allemaal afhankelijk welk systeem of orgaan erbij betrokken is.
De latere reactie kan uren tot dagen na de eerste degranulatie plaatsvinden. Er worden reservetroepen opgeroepen om de ziekteverwekkers te bestrijden. Prostaglandinen, en leukotrieën deze veroorzaken ontstekingen, vaatverwijding, pijn door binding aan sensorische neuronen.

Histamine een bekende mediator
Histamine is de meest bekende chemische mediator die vrijkomt uit mestcellen. Deze chemische mediatoren komen vrij wanneer het lichaam verdedigd moet worden tegen vreemde indringers (schimmels, bacteriën, virussen, parasieten, allergenen en toxinen) in de omgeving.  Denk maar aan de vervelende klachten die een gevolg zijn van de histamineactivering zoals bij hooikoorts (niezen, tranende ogen, verstopte neus door opgezwollen slijmvliezen) of een muggenbeet (rode, jeukende gezwollen huid). Toch is histamine, een bioactieve stof, gevormd uit aminozuren, een zogenaamd biogeen amine, die niet alleen in dierlijke- en plantaardige voedingsmiddelen aanwezig is. Maar ook door het lichaam zelf wordt aangemaakt en betrokken is bij vele lichaamsprocessen.

Histamine speelt een actieve rol in het immuunsysteem (de mestcellen bevatten histamine). Histamine is dus een natuurlijke stof die door het lichaam wordt geproduceerd en van belang is voor een goed functionerend lichaam.

Verhoogd risico op MCAS
Iedereen heeft mestcellen, ze zijn noodzakelijk voor ons functioneren. In potentie kan iedereen MCAS ontwikkelen. Mensen met een hypergevoelig zenuwstelsel, met chronische infecties, met een regelmatige blootstelling aan toxinen en allergenen. Personen met genetische variaties lopen een verhoogd risico om MCAS te ontwikkelen. Het valt op dat veel personen de symptomen op jonge leeftijd al kregen, dat het zo’n dertig jaar kan duren voordat er een diagnose wordt gesteld. Daarnaast blijkt dat vrouwen een verhoogde gevoeligheid voor MCAS hebben hoogstwaarschijnlijk door de hormoonwisselingen.

De symptomen van MCAS wisselen
De ziekte begint vaak heel ongemerkt, in lichte mate zijn er symptomen maar heel goed hanteerbaar zoals overgevoeligheid voor bepaalde voeding, pijnlijke menstruatie, af en toe een opgezwollen buik, Doordat de klachten niet zo lang en niet duidelijk aanwezig zijn heeft de patiënt soms al jaren MCAS klachten zonder zich daarvan bewust te zijn. Bij het ouder worden (volwassenheid) kan er  een verslechtering komen, soms na een stressvolle periode, hormonale veranderingen of een andere trigger, gaat de ziekte zich in een ernstige vorm uiten met langdurige klachten en opvlammingen.
De symptomen van MCAS verlopen van opvlammende en weer afnemende klachten, die na verloop van tijd weer oplaaien. Dit maakt het voor de persoon en voor de arts/therapeut zo ongrijpbaar. Tevens is het mogelijk dat de  symptomen verstopt zijn in verschillende organen en lichaamsdelen. De ene keer speelt de huid op een andere keer de buik of andere systemen of organen. Hierdoor beïnvloeden zij keer op keer het leven van de persoon. De ene keer wordt men heel ziek van een bepaald voedingsmiddel, de andere keer heeft men er geen hinder van. Plotseling voelt men zich heel ziek, het kan de volgende dag weer over zijn. Achteraf ziet de persoon vaak dat er al langere tijd klachten waren van voedselovergevoeligheid, vermoeidheid en slecht slapen. Veel personen realiseren zich achteraf dat ze als kind al zeer gevoelig reageerden en MCAS-symptomen hadden.

Verschil MCAS en histamine intolerantie
MCAS wordt vaak verward met een histamine intolerantie omdat het veel overeenkomsten heeft. Het belangrijkste verschil is dat bij MCAS de mestcellen meerdere ontstekingsmediatoren afscheiden, waarvan histamine een belangrijke is, maar niet de énige.

Histamine intolerantie kan worden gezien als één aspect van MCAS maar niet iedereen met MCAS hoeft een histamine intolerantie te hebben. Histamine intolerantie zelf is het optreden van symptomen als gevolg van histamine in de voeding. De symptomen ontstaan wanneer er een disbalans is tussen de hoeveelheid histamine en het vermogen deze af te breken in de darmen, vanwege Diamine Oxidase enzym (DAO) deficiëntie en/of wanneer histamine niet wordt afgebroken in de lever, vanwege HNMT-deficiëntie.
Histamine N -methyltransferase (HNMT, HMT) is een enzym dat betrokken is bij het metabolisme van histamine.

Symptomen MCAS
Mensen met MCAS hebben meestal enkele, maar niet alle symptomen.
Veel voorkomende symptomen zijn maag- en darmklachten en/of longklachten en/of huid gerelateerde klachten.  Andere veel voorkomende symptomen zijn hoofdpijn, vermoeidheid en concentratieproblemen.

MCAS kan worden onderverdeeld in:

• Lichte of matige MCAS
• Ernstige MCAS
• Lokale MCAS (mild, matig of ernstig).

Meest voorkomende symptomen van MCAS

• Heftig regeren op muggenbeten, bijensteken, horzels- en wespensteken
• Heftig reageren op bepaalde medicijnen
• Veelvuldige chronisch en terugkerende ontstekingen
• Chemische intoleranties
• Heftig reageren op voeding. Vaak geeft men aan ziek te worden van bijna alles dat men eet
• Allergieën en voedselintoleranties
• Niet goed kunnen doorademen en benauwdheidsklachten
• Warmtewellingen en blozen in het bovenlichaam: gezicht en borstkas
• Huiduitslag, die met perioden komt en weer gaat
• Angio-oedeem en netelroos
• Jeuk en branderig gevoel na aanraking of inname van een trigger
• Hersenmist en chronische hoofdpijn
• Hartkloppingen, ritmestoornissen en duizelingen.

Algemeen
Vermoeidheid, opvliegers, blozen, zweten, bleekheid, toegenomen of verminderde eetlust, gewichtsverlies of toename gewicht.

Enkele voorbeelden van specifieke klachten:

Keel
Zwelling van de keel, jeukende keel, brandende mond en moeite met slikken, heesheid. 

Neus
Verstopte neus, sinusitis, niezen.

Oren
Oorsuizen, verstopte oren.

Mond
Gevoelig of bloedend tandvlees, aften of zweertjes op de tong.

Ogen
Rode geïrriteerde ogen, droge ogen, brandende ogen. Tranende, jeukende ogen. Moeite met scherpstellen. Gevoeligheid voor felle lichten.

Huid
Netelroos, zwelling van de huid, blozen, jeuk, huiduitslag. Gevoel van opvliegers en blozen. Een rood gezicht of rode wang ’s morgens. Rode strepen op de huid.

Haren
Haaruitval.

Maag- en darmsysteem
Buikpijn, opgezwollen buik, diarree of obstipatie, misselijkheid, buikkrampen, slechte vertering, zure reflux, opboeren.

Hart en bloedvaten
Flauwvallen tijdens opflakkering.
Hartkloppingen, heftig transpireren, pijn op de borst, lage bloeddruk, verandert hartritme.

Longen en ademhaling
Piepende ademhaling (mild), kortademigheid (mild). Niesbuien en veel slijmproductie, ontsteking sinussen, ontstekingen van de neus, strottenhoofd, bronchiën.

Zenuwstelsel
Met perioden hersenmist, duizeligheid, slechte concentratie. Hoofdpijn en migraine. Moeite met het vinden van woorden en spreuken, slapeloosheid en vaak wakker worden. Momenten van niet reageren op de buitenwereld. Perifere neuropathie, tintelingen.

Spieren, gewrichten, pezen, ligamenten, bindweefsel
Gewrichts- en spierpijn, onverklaarbare spierzwakte, hypermobiliteit, onrustige benen.

Botten
Osteoporose, botpijn, degeneratieve schijfziekte. Onlangs hebben onderzoekers ontdekt dat overmatige degranulatie van mestcellen in de gewrichten de oorzaak van artrose kan zijn.

Psychisch
Angst, depressie, hyperactiviteit, vergeetachtigheid,  concentratiestoornissen, stemmingswisselingen,

Blaas
Terugkerende blaasinfecties, frequent urineren.

Hormonen
Mestcellen en histamine spelen een rol bij zowel endometriose als premenstruele dysforie syndroom (PMDD). pijnlijke menstruatie, vertraagde puberteit.

Anafylaxie
Warm gevoel na blootstelling trigger, duizeligheid en flauwvallen.

Bepaalde aandoeningen zoals POTS-syndroom, hypermobiliteitssyndroom Ehler’s-Danlos-Syndroom, voedselallergie en intoleranties, chronische-vermoeidheidssyndroom, rusteloze benen syndroom kunnen naast MCAS voorkomen.

Belangrijke bron voor wetenschappelijke studies op het gebied van MCAS

Dr. Afrin’s website – de belangrijkste onderzoeker:  http://www.mastcellresearch.com .
Op deze website zijn veel links naar mestcelinformatie beschikbaar.